|
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
|
|
گوناگون
پرسمان پایان‌کارِ اژی‌دهاک/ ضحاک
در باورهای ایرانی
آقای دکتر جلیل دوستخواه- پژوهشگر برجسته اوستا و
شاهنامه- پرسمانی بحث‌برانگیز و گسترده‌دامنه را پیش
کشیده‌اند و از این نگارنده نیز خواسته‌اند تا نگرش
خود را پیرامون آن بنویسم. اسطوره‌ها در گذر زمان و در
مواجهه با نیازهای فرهنگی و اجتماعی و باورداشت‌های
مردمان و جوامع گوناگون، دچار دگرگونی می‌شوند. تغییر
ماهیت می‌دهند و جوامع بشری آنرا از شکل و ساختاری کهن
به ماهیتی نوین در می‌آورند تا آنرا با نیازهای
امروزین خود هماهنگ سازند. اسطوره‌ها همچنان که
نشان‌دهنده جهان‌بینی و نوع نگرش انسان به جهان و هستی
است، پاسخی برای دردها و دشواری‌های زندگانی او نیز به
شمار می‌رود. بر این اساس، پرسمان پایانِ کارِ
اژی‌دهاک و چراییِ کشته‌نشدن او در باورداشت‌های
ایرانی را می‌توان با رویکردهای گوناگونی بررسی کرد و
پژوهید. رویکردهایی که می‌تواند دامنه وسیعی از
مطالعات اسطوره‌شناسی، دین‌شناسی، جامعه‌شناسی و حتی
روان‌شناسی اجتماعی را در بر بگیرد.
>>>
دیرینگی زبان فارسی و
تأثیر آن
بر ادبیات عربی عصر جاهلیت
دستنویس مقالهٔ مهم و روشنگرانهٔ زیر را استاد
تُردی‌بانو بردی‌یوا در سال 1374 به من سپرد تا پس از
برگردان به فارسی در ایران منتشر نمایم. من نیز آنرا
در نخستین شماره «مجموعه مقاله‌های پژوهش‌های ایرانی»
(سال 1380، ص 53 تا 59) منتشر کردم. از آنجا که این
گفتار تاکنون در اینترنت منتشر نشده بود، آنرا با
ویرایش دوباره و اندکی تلخیص در دسترس علاقه‌مندان
می‌گذارم. این ویرایش فقط شامل نثر مقاله می‌شود و
محتوای آن تغییری نکرده است. این مقاله زمان پیدایش
زبان فارسی را تا چند سده به عقب می‌برد و ناقض فرضیه
پیدایش زبان فارسی در سده‌های نخستین پس از اسلام است.
توجه به این مقاله و مقاله‌های گوناگون دیگر در این
زمینه، نشان می‌دهد که اطلاق هویت عربی به هر واژه و
ترکیبی که ساختاری عربی‌مآب دارد، همواره درست نیست و
بسیاری از واژه‌هایی که عربی دانسته می‌شوند، دارای
ریشه‌ای در زبان‌های ایرانی و دیگر زبان‌های متداول در
بین‌النهرین باستان دارد. این مقاله همچنین نشانگر
نفوذ فراوان زبان فارسی در شبه‌جزیرهٔ عصر جاهلی است و
نشان می‌دهد که آمیختن این زبان‌ها و به ویژه
تأثیرپذیری زبان عربی از زبان فارسی، مدت‌ها پیش از
آمدن اسلام آغاز شده است.
>>>
یادی از سِرگِئی تالسْتوف
در هفتادمین سالگرد آغاز کاوش‌های باستان‌شناسی خوارزم
روانشاد سرگئی پاولوویچ تالستوف (1286- 1355 خورشیدی) یکی
از بزرگترین و نام‌آورترین باستان شناسان و قوم شناسان
شوروی بود. او در سال 1317 یعنی در سن 31 سالگی به سرپرستی
علمی هیئت کاوش‌های باستان‌شناسی خوارزم برگزیده شد و
سراسر عمر خود را در کویرها و شن‌زار‌های خشک و سوزان جنوب
دریاچه خوارزم (آرال) صرف کاوش و پژوهش در خوارزم باستان
کرد و به هیچ موضوع دیگری نپرداخت. هیئت باستان‌شناسی زیر
نظر تالستوف، یکی از بزرگترین هیئت‌های کاوش و اکتشاف در
جهانِ زمان خود بوده است. هیئت تالستوف را حدود بیست
دانشمند باستان‌شناس، قوم‌شناس، زبان‌شناس، زمین‌شناس و
معمار، ده‌ها کویرنورد و راهنمایان محلی، لشکری از
افزارمندان و کارگران ساده و نیمه متخصص، چندین هواپیمای
اکتشافی و ده‌ها کامیون نفربر و ابزاربر، و بی‌شماری از
پیشرفته‌ترین ابزارهای زمان خود همراهی می‌کرده است.
>>>
جام هخامنشی
اثری اصیل یا تقلبی؟
در سه
روز گذشته مطالب بی‌شماری در باره کشف یک جام زرین
هخامنشی با قدمت 2500 سال از داخل یک جعبه کفش منتشر شد و اینکه قرار
است این گنج مکشوفه از زیر تختخواب آقای جان وبر (John
Webber)
در روزهای پنجم و ششم ژوئن امسال (16 و 17 خرداد) در
حراجی «دوک» انگلستان به فروش برسد. این اخبار ابتدا
در کاتالوگ
حراجی دوک،
سپس در وب‌سایت‌های
دیلی‌میل،
گاردین،
تایمز
و
بی‌بی‌سی، و آنگاه با الحاقات و
غلوهایی ریز و درشت، در بسیاری از رسانه‌ها و نشریات
فارسی‌زبان منتشر شد.
>>>
نقدی بر کاربری تقویمی
چارتاقی‌های ایران
چون تاکنون و پس از هفت سال از انتشار نظریه این
نگارنده («نظام گاهشماری در چارتاقی‌های ایران» چاپ
1380 و «بناهای تقویمی و نجومی ایران» چاپ 1383 و
ترجمه آنها به زبان‌های انگلیسی و روسی) هیچ نقد جدی
و ابراز تردیدی در باره این نظریه در جایی منتشر نشده
است، نگارنده همواره مایل بوده که کسانی با بررسی و
محاسبات لازم، ایرادها و نادرستی‌ها را باز گویند تا
کمکی برای رفع کمبودها و خطاهای احتمالی باشد.
>>>
یادداشتی در باره تفاوت
اسطوره با خرافه
1- اسطوره‌ها، شخصیت‌هایی ساخته و
پرداخته ذهن مردمان جوامع باستان برای توجیه و توضیح سرگذشت و چگونگی آفرینش جهان و
تمامی نیروها و پدیده‌های مادی و معنوی در پیوند با جهان هستی هستند.
2- مصداق و معنای
اصطلاحی اسطوره با معنای واژگانی آن که در زبان‌های گوناگون برابر با افسانه، قصه، دروغ و غیره آمده است، ارتباطی ندارد. 2-
ناتوانی همیشگی انسان از درک و شناخت چگونگی آفرینش جهان و
هدف از این آفرینش، خود موجب آفریدن اسطوره‌ها برای توجیه چگونگی و روند آفرینش شده
است. از همین روی، اسطوره‌ها جهان‌بینی جوامع باستانی هستند. درک و تلقی انسان از
چگونگی آفرینش و رویدادهای محیط پیرامون، و شیوه نگاه انسان به جهان در
اسطوره‌ها متجلی شده است. 3-
اسطوره‌ها در زمان زندگی نمی‌کنند. آنان خود پدیدآورنده
زمان هستند.
>>>
انتشار مأخذی مهم در زمینه
ثنویت زرتشتی
انتشار کتاب ارزنده
واژه‌های فارسیِ عربی‌شده
در حالیکه ذخیره واژگان عربی در زبان فارسی فراوان
است، واژه‌های بسیاری نیز از زبان فارسی به زبان عربی
راه یافته است. در سده اخیر دانسته‌شده که
شماری از واژگان قرآن و انبوهی از لغات زبان عربی از زبان‌های متداول
در بین‌النهرین باستان و زبان‌های ایرانی و از جمله
فارسی برگرفته شده و سپس مطابق با قواعد و تصریف زبان عربی دچار
تغییرات آوایی و گاه معنایی شده و مشتقاتی نیز برای آنها ساخته
شده است.
سهم دانشمندان ایرانی (به عنوان بزرگترین و پرشمارترین
نویسندگان متون عربی) در ورود واژگان
ایرانی به این زبان و حتی ساخت دستور زبان و اصول صرف
و نحو برای آن بسیار بارز بوده است.
>>>
نقدی بر استنباط‌های نجومی آقای فریدون جنیدی
و بکارگیری آنها در حذف بیت‌های شاهنامه
آقای جنیدی در این گفتار کوتاه نمونه‌هایی را مثال
زده‌اند که چگونه برخی از بیت‌های شاهنامه را با توجه
به شناختی که خودشان از ستاره‌شناسی داشته‌اند، الحاقی
دانسته و آنها را از شاهنامه زدوده‌اند. نادرستی
اظهارات نجومی ایشان این نگرانی را به وجود می‌آورد که
بسیاری از بیت‌های اصیل شاهنامه به دلیل تصورات اشتباه
ایشان از شاهنامه حذف شده باشد. ایشان بیت معروف «همان
تیر و کیوان برابر شده‌ست، عطارد به برج دوپیکر
شده‌ست» را از فردوسی نمی‌داند و دلایل و نکاتی که
اقامه می‌کند چنین است: چون تیر نزدیکترین به خورشید و
کیوان دورترین به خورشید است و ممکن نیست که این دو با
یکدیگر برابر شوند.
>>>
یادداشتی از دومین
همایش باستان‌شناسی تمدن جیرفت
همچنین اکنون شش سال از آغاز کاوش‌های جیرفت و تپه‌های
«کُنار صندل» جنوبی و شمالی به همت و پشتکار
خستگی‌ناپذیر دکتر یوسف مجیدزاده و گروه همکاران ایشان
می‌گذرد. کاوش‌هایی که منجر به شناسایی یکی از
کهنترین تمدن‌های تاریخ بشری شد. تمدن و فرهنگی که در
بردارنده شگفت‌انگیزترین آثار هنری و معماری، کهنترین
نمونه خط جهان و شایسته‌ترین هنرمندان و صنعتگران بوده
است. هنرمندان و صنعتگرانی که پادشاه دولت- شهر سومری
«اوروک» برای ساخت بناها و آثار بزرگ هنری، آنان را به
سومر فرا می‌خوانده و در واقع تمدن عظیم سومر وامدار
آنان بوده است. فرهنگ و تمدنی که یافته‌های شش فصل
کاوش هیئت باستان‌شناسی جیرفت از آن، منجر به تغییر
بسیاری از منابع مسلم انگاشته و داده‌های
باستان‌شناختی از سیر تطور و تکامل تمدن بشری و لزوم
بازنویسی آنها خواهد شد. در سال 1383 نخستین همایش
جیرفت برگزار شد و امسال دومین
همایش بین‌المللی تمدن جیرفت (کهن تمدن شرق) به ریاست
علمی دکتر یوسف مجید زاده در
روزهای شانزدهم تا بیستم اردیبهشت با پشتیبانی
فرهنگستان هنر در تهران و کرمان برگزار شد.
>>>
پیشنهادی برای احیای
دریاچه باستانی پاسارگاد
نگارنده پیگیری طرحی برای احیای بخشی از دریاچه
باستانی پاسارگاد را پیشنهاد می‌کند. برای اینکار
می‌توان به مانند عصر هخامنشی، بند کوتاهی در دهانه
تنگه بلاغی ایجاد کرد تا گذر آب رود پلوار به تنگه
بلاغی، تنها پس از دستیابی دریاچه به عمق متوسط
دو تا سه متری، ممکن شود. این عمق متوسط، موجب تشکیل
دریاچه یا آبگیری به مساحت تقریبی دو کیلومتر مربع
(دویست هکتار) در مدخل تنگه بلاغی می‌شود.
>>>
دریاچه پاسارگاد و اقلیم سبز سیستان
دو دستاورد تازه در بازسازی چشم‌انداز اقلیمی ایران
باستان
در کتاب «مهاجرت‌های
آریاییان و چگونگی آب‌و‌هوا و دریاهای باستانی ایران»
(چاپ سوم، 1384) کوشیده بودم تا با بیان شواهد
باستان‌شناسی، باستان‌زمین‌شناسی و اسطوره‌ها و متون
کهن، در انگاره اثبات‌نشده مهاجرت آریاییان از
سرزمین‌های دیگر به فلات ایران تردید نمایم. از
لازمه‌های این بررسی، بازسازی چشم‌انداز اقلیمی ایران
در دوران باستان بود. این شواهد نشان می‌داد که جز در
دوره‌ای چند صدساله در اواخر هزاره سوم تا اوایل هزاره
دوم پیش از میلاد، در سراسر ایران‌زمین، اقلیمی سرسبز
با مراتع پهناور وجود داشته است. نگارنده به مرور شواهد دیگر بدست آمده
را نیز به چاپ‌های تازه این کتاب افزوده است.
>>>
اوژن فلاندن
هنرمندی بزرگ با شخصیتی غیرانسانی
او بنا
به روایت خود، کوشش می‌کند تا در زنجان به زور و برخلاف
خواست صاحب‌خانه‌ای پیر و محترم که شب عروسی دخترش بوده
است، اهالی خانه را از خانه بیرون کند و آنجا را برای
اقامت خود تصرف کند. او می‌گوید: «اولین بار بود که
می‌دیدم ایرانیان، رعایت احترام به
اروپاییان را نمی‌کنند».
>>>
سخنی دیگر در باره زمان
جشن اسفندگان و دیگر جشن‌ه
همواره در نزدیکی هر
یک از جشن‌های ایرانی، نامه‌های زیادی می‌رسد که در باره زمان درست
جشن‌های ایرانی پرسش‌هایی شده است.
جشن اسفندگان یا سپندارمذگان برابر است با پنجمین روز
از ماه اسفند در همه گاهشماری‌های ایرانی. اما در باره پرسش شما از
وجود دوگانگی‌ها باید گفت که جشن‌ها و فاصله‌های میان آنها در متون
کهن ایرانی دارای تعریف و اندازه‌های مشخصی است که به مانند
دانه‌های یک زنجیر در پیوستگی کامل با یکدیگر هستند. تغییر جای یکی
از آنها، موجب گسست کل این رشته خواهد شد. چنانکه در
منابع ایرانی آمده است، جشن سده پس از 40 روز از شب یلدا یا چله، و
پس از 100 روز از اول آبان قرار دارد. همچنین جشن سده، پیش از 25
روز از جشن اسفندگان است. >>>
نظریات ژان کلنز در باره
گاتهای زرتشت
ژان کلنز در کتاب
«مقالاتی در باره زرتشت و دین زرتشتی»، چنین نظر دارد که:
زرتشت، خالق و نویسنده گاتها نیست (ص8)، در واقعیت داشتن
اصلاحات دینی او تردید وجود دارد (ص5)، و سرایش گاتها کار
یک گروه دینی بوده است که از دو مکتب گوناگون برخواسته
بوده‌اند (ص112)، زرتشت نه یک شخصیت تاریخی که یک افسانه
است و در گاتها هم نام او همواره با صیغه سوم شخص آمده است
(ص113)؛ نام پدر زرتشت، پوروشسپ نیست و در گاتها اشاره‌ای
به نام او نشده است (ص114)؛ مطالعه مزدیسنا، هنگامی به
نتایج بسیار دست می‌یابد که خود را از دست وجود بنیانگذار
یا پیامبر رها کند، این شخص پیوسته اسباب دردسر بوده و
مانع پژوهش است. او چیزی جز زیان ندارد و محققان را به
دنبال نخود سیاه فرستاده است.
>>>
برگزاری جشن‌های ایرانی
بهره‌ها و کمبوده
بی‌گمان گرایش و توجه عمومی و روزافزون به
جشن‌ها و آیین‌هاای ایرانی- به هر شکلی که باشد- شایسته
درود و آفرین است. چنین مراسمی می‌تواند نقشی ارزنده در
گسترش خودآگاهی و غرور ملی داشته باشد و موجب گرایش به
فرهنگ کهنسال و پرباری شود که همچنان پیامی برای نسل امروز
و جهان معاصر دارد. اما اصرار در بی‌توجهی به بن‌مایه‌های
جشن‌های ایرانی و برگزاری مراسمی که تنها شادی‌آفرین باشد،
شاید برای کسانی که صرفاً تمایل به گذراندن ساعات خوشی را
دارند، کافی باشد؛ اما برای کسانی که برگزاری آیین‌هاای
ایرانی را وظیفه ملی خود برای پاسداشت میراث و یادمان‌های
باستانی می‌دانند، نه تنها کافی نیست که می‌تواند مضر هم
باشد.
>>>
شاخه ارغوان
ارمغان به فرزند فردوسی و شاهنامه
چندی پیش، خانم نوشین شاهرخی خواست تا برای
جشن‌نامه زادروز آقای دکتر
جلال خالقی مطلق
مطلبی بنویسم. هر چند که سخن از استاد و کوشنده‌ای چنین
بلند و فرازنده در حد همچو منی نیست؛ اما شاید بتوان پیلی
را که بر پای‌های پرغرور و استوار شاهنامه فردوسی ایستاده
است، از دید موری هم نگریست که در میدانگه پیلان پرسه
می‌زند.
>>>
رد فرضیه یکصدساله
سنگ قبر اسکندر
یکصدساله قرن چهاردهم
چاپ نخست
کتاب پدرم آقای اسماعیل مرادی غیاث آبادی به نام «تقویم
تطبیقی یکصد ساله قرن چهاردهم» توسط انتشارات نوید شیراز
منتشر شد.
پدر در
چهارصد صفحه جدول‌های این کتاب، به تطبیق روزشمار
تقویم‌های هجری خورشیدی، هجری قمری و میلادی پرداخته است.
این شیوه موجب می‌شود تا کسانی که مایل به دانستن
برابری‌های روز خاصی در تقویم‌های سه‌گانه بالا هستند، اما
با جزئیات پیچیده محاسباتی تقویم‌ها آشنا نیستند، بتوانند
به آسودگی و با نگرش به جدول‌هایی آسان‌یاب، تطبیق روز و
ماه و سال مفروض خود را در دامنه سال‌های 1301 تا 1400
خورشیدی انجام دهند.
>>>
نمایشگاهی از
کاوش‌های دره شاهان در توران
سال‌های
1379 تا 1382 در تاریخ کاوش‌های باستان‌شناسی اهمیتی
فراوان دارند. در این سال‌ها، باستان‌شناسان روسیه با
پشتیبانی موزه ارمیتاژ در سن‌پترزبورگ به سرپرستی
کنستانتین چوگونوف
Konstsntin Chugunov
و با همکاری
باستان‌شناسان انستیتوی باستان‌شناسی آلمان و موزه پیش و
آغاز تاریخ مونیخ به سرپرستی هرمان پارزینگر
Herman
F1E6CAger
و آناتولی نَگلر
Anatoli Nagler
توانستند به یکی از مهمترین گنجینه‌های آثار هنری سکایی از
ثلث سوم عصر آهن (2600 تا 2700 سال پیش) دست پیدا کنند و
جهان باستان‌شناسی را در شگفتی فرو برند.
>>>
چاپ سوم این كتاب كه به موضوع
ابراز تردید در فرضیه مهاجرت آریاییان از
سرزمین‌های شمالی به فلات ایران
می‌پردازد؛ در حال منتشر می‌شود كه خوشبختانه توجه
جدی و عمیق از سوی پژوهشگران گوناگون به این موضوع
در حال گسترش بوده و جای امیدواری است تا با كوشش
همگانی و دستیابی به شواهد و دلایل متعدد دیگر،
راه اثبات و تثبیت این نظریه هموار شود. اثبات این
اندیشه می‌تواند راهگشای بسیاری از پیچیدگی‌ها و
تاریكی‌های مسیر پژوهش در تاریخ و فرهنگ ایران
باستان باشد.
>>>
مسئله پیامبری
به نام مهر
کتاب‌های تازه و مهم
ایران‌شناختی
در زمینه انتشار آثاری از زبان‌های باستانی
ایرانی، دو ترجمه مستقیم از زبان پهلوی اهمیت فراوانی
دارند که یکی از آنها برای نخستین بار به زبان فارسی منتشر
می‌شود. این اثر عبارت است از ترجمان نخستین جلد موجود از
کتاب بزرگ «دینکرد» که بزرگترین متن بازمانده به زبان
پهلوی و به عبارتی دایره‌المعارف مزدیسنا دانسته می‌شود.
این ترجمه که با آوانوشت متن پهلوی و یادداشت‌های مفیدی
همراه است، به کوشش آقای فریدون فضیلت انجام شده است. در
این کتاب به دیدگاه‌ها و آموزه‌های گوناگون دین بهی (که
بعدها دین زرتشتی نامیده شد) پرداخته شده که از جمله
فصل‌هایی با موضوع‌های زیر را در بر می‌گیرد.
>>>
نگاهی به کمبودهای نشر
کتاب‌های ایران‌شناسی
البته
همانگونه که می‌دانید، پیدایش دانش شرق‌شناسی و شعبه
ایران‌شناسی آن که در یکی- دو سده اخیر در اروپا
پایه‌گذاری شد، در اصل متکی بر پژوهش و مطالعه در زبان‌های
باستانی بوده و بعدها دامنه‌های متنوع‌تری را نیز در بر
گرفته است. امروزه دانش ایران‌شناسی به مانند دیگر
شاخه‌های علومی که به بررسی در احوال فرهنگ‌ها و تمدن‌های
باستانی می‌پردازند، تنها منحصر به مطالعه در زبان‌ها و
کتیبه‌های باستانی نیست و گستره پهناورتری را در بر
می‌گیرد که شامل تاریخ و فرهنگ‌شناسی، مردم‌شناسی،
انسان‌شناسی، دین و اسطوره‌شناسی، و حتی اقلیم‌شناسی و
باستان‌شناسی (به مفهوم وسیع نظری آن) می‌شود.
>>>
مکتب تاریخ‌نگاری
پرویز رجبی
همگان
می‌دانیم که استقلال فکری یک پژوهشگر، در جامعه مطلق‌گرای
ایرانی که از دیرباز هر پدیده‌ای را به نیکی و بدی، به خیر
و شر مطلق، و یا به روشنایی و تاریکی تفکیک کرده و جایی
برای سایه‌روشن‌های میانی باقی نگذاشته، تا چه اندازه
دشوار و گاه ناممکن است. بویژه در جامعه‌ای که در هنجارهای
تازه‌اش، مورخ را به دید ابزاری می‌نگرد که وظیفه یافتن
اسناد و مدارکی برای احکام پیشاپیش صادر شده ذهنی خود را
بر عهده دارد.
>>>
سفری
کوتاه به
پاسارگاد
نوروزنامه
پنجاه گفتار در زمینه پژوهش‌های ایرانی
مجموعه مقاله‌های «نوروزنامه- پنجاه گفتار در زمینه
پژوهش‌های ایرانی»، کتاب تازه‌ای است که انتشارات نوید آنرا در بیستمین
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران منتشر خواهد کرد. نام
نوروزنامه برای این کتاب، به سبب پیوند بسیاری از گفتارهای
آن با نوروز، گاهشماری و جشن‌های ایرانی، برای آن برگزیده
شده است.
>>>
وبلاگ مادربزرگ
نگارنده پیشنهاد می‌کند، از آنجا که همواره مادربزرگان ما
رو به کاستی می‌گذارند و فرصت‌ها هر روز بیشتر از دست
می‌رود، از آنجا که همواره به شمار دوستداران پاسداشت
یادمان‌های کهن و فرهنگ ملی افزوده می‌شود، از آنجا که
انجام کارهای چاپی همیشه ممکن و مقدور نیست، و نیز از آنجا
که برنامه‌های دنیای جدید، سیطره و گسترش فراوان‌تری
می‌یابند؛ شایسته است همه کسانی که از محیط وب برای انتشار
و نگهداری نوشته‌ها و آثار خود بهره می‌برند و با آن آشنا
هستند؛ وبلاگی به نام
«گفته‌های مادربزرگ»
راه‌اندازی کنند و تمامی باورها و بازگویه‌های مادربزرگ
اعم از افسانه، ترانه، دوبیتی، باورداشت، چیستان، خندانک،
خاطره، آداب و آیین‌هاا و هر چیز دیگری که مادربزرگ یا
پدربزرگ از پیشینیان خود شنیده و دریافته و به ما
رسانده‌اند را در آنجا منتشر کنیم.
>>>
ناکارآمدی
اعتراض‌های همیشگی ایرانیان
نگاهی اجمالی به
سابقه و نتیجه این اعتراض‌ها نشان می‌دهد که در کار خود
موفق نبوده‌ایم. آیات شیطانی به یکی از پرفروش‌ترین
کتاب‌های جهان، و نویسنده آن نیز به یکی از ثروتمندترین
نویسندگان جهان تبدیل شد. یک نشریه نه چندان معروف
دانمارکی، شهرتی جهانی بهم زد و بسیاری از نشریه‌های
کشورهای گوناگون به حمایت از او برخواستند و کار او را
تکرار کردند. بتازگی نیز فیلمی بدون ارزش تاریخی و ساخته
کارگردانی گمنام، به لطف بی‌دریغ ما به یکی از مشهورترین
کارگردان‌های هالیوود تبدیل شد.
>>>
آسیای میانه
از کهنترین روزگاران تا زمان زردشت
در هفته گذشته بخشی از کتاب ارزشمند «تاجیکان»
نوشته روانشاد «باباجان
غفوروف» با نام «آسیای
میانه، از کهنترین روزگاران تا زمان زرتشت» که توسط این نگارنده
با حفظ زبان و واژگان تاجیکی آن به فارسی برگردان شده است، به همت
انتشارات نوید شیراز منتشر شد. در فصل‌های ششگانه این کتاب، آثار بازمانده از دوران پارینه‌سنگی،
میان‌سنگی، نوسنگی و توصیف جمعیتی آنها، دوران مس و مفرغ و ساختار
جمعیتی و نواحی استقراری آن، آریاییان و کوچش‌‌ها و ترکیب‌های
قومیتی آنان، مردمان و مدنیت عصر آهن، پیدایش «اوستا» و تشکیل
دولت‌ها، و همچنین پیدایی زرتشت و دین و جهان‌بینی او در ایزدکده
هندی- ایرانی، بررسی می‌شوند.
>>>
یافته‌های تازه از
ایران باستان
والتر هینتس
Walther
Hinz
یکی از دانشمندان شاخص در میان ده‌ها ایران‌شناس بزرگ
آلمانی است که در دو سده گذشته، پژوهش‌های بنیادین و
بی‌همتایی را به جهان ایران‌شناسی عرضه داشتند. هر چند که
بسیاری از این دستاوردها در میان ایرانیان بکلی ناشناخته و
مهجور مانده است.
هینتس
(1991-1906) ایران‌شناسی پرکار و به ویژه متخصص خط و
زبان‌های ایرانی و تمدن ایلام بود. او در بسیاری از
حوزه‌های مطالعات ایرانی (همچون تاریخ و تمدن هخامنشیان و
ساسانیان، زرتشت‌شناسی، کتیبه‌شناسی، تاریخ صفویه و علم
اوزان و مقادیر)، صاحب پژوهش‌هایی گسترده بود که در
کتاب‌های بی‌شماری از او منتشر شده‌اند.
>>>
در باره عبارت مبهم
حقوق و
جایگاه ارزشمند زنان در ایران باستان
عبارت «ایران باستان» مفهومی بسیار وسیع و پر دامنه است. با اینکه
آغاز و پایان این دوره را نمی‌توان در زمان خاصی تحدید کرد و تعریف
کامل و یکسانی برای آن وجود ندارد؛ اما با این‌حال «ایران
باستان» گستره‌ای چندین هزار ساله در طول زمان و گستردگی‌ای
میلیون‌ها کیلومتر مربعی در پهنه مکان را در بر می‌گیرد. پهنه‌ای
که حتی در یک زمان واحد، قوم‌ها، باورها، شیوه‌های زندگانی، ادیان
و حکومت‌های گوناگونی در آن بودوباش داشته‌اند. دستیابی به
واقعیت‌های تاریخی و آگاهی از شیوه‌های زندگانی و باورهای مردمان
با چنین عبارت‌هایی کلی ممکن نمی‌شود.
>>>
زمین سوخته
جزیره مسموم و اقلیم ایران
جزیره وزرژدنیه، امروزه یکی
از خطرناک‌ترین و آلوده‌ترین نقاط کره زمین است. وزرژدنیه در دوران
جنگ سرد، بزرگترین محل رشد و پرورش باکتری مرگبار «آنتراکس»
در جهان بوده است که در ساخت جنگ‌افزارهای میکربی کاربرد دارد.
همچنین همین جزیره پایگاه تحقیقات سلا‌ح‌های هسته‌ای شوروی و محل
دفن زباله‌های اتمی و مواد رادیواکتیویته بوده است.
>>>
خیال‌پردازی و
داستان‌سرایی در باره
کورش بزرگ
کشورها و اقوامی که دارای تاریخی نوپا و هویتی نوپدید بوده و
پیشینه فرهنگی و ادبی چندانی ندارند، معمولاً برای جبران این کمبود
در برابر فرهنگ‌ها و تمدن‌های دیرپا و کهنسال و پر بار، به
تاریخ‌سازی و جعل اسناد و مصادره دارایی دیگران به نفع خود
می‌پردازند. نمونه‌های چنین کوشش‌هایی به فراوانی در میان کشورهایی
که در حدود یک سده اخیر بر روی نقشه‌های جغرافیایی پیدا شده‌اند،
دیده می‌شود.
اما در این میان، مردمان سرزمین‌هایی که تاریخ فرهنگ و تمدن آنان
سر به هزاره‌هایی می‌زند که از فرط دیرینگی و کهنسالی در مه و
ابهام فرو رفته و بر بسیاری از تمدن‌های جهان تأثیر نهاده‌اند،
نیازی به چنین تاریخ‌سازی‌ها ندارند.
>>>
فنون و
منبع در ایران
مقدمه‌ای بر تاریخ تکنولوژی و کاربرد مواد در ایران
انتشار کتاب «فنون و منابع در ایران»
نشان می‌دهد که هنوز هم می‌توان به مؤلفان، مترجمان و ناشرانی امید
داشت تا موضوع تاریخ علم و فن را وجه همت و کوشش خود کنند. این
کتاب توسط آقای پرویز محبی به زبان فرانسه تألیف و با ترجمه خانم
آرام قریب به زبان فارسی برگردان شده است. ترجمه و انتشار این کتاب
که در اصل رساله پایان‌نامه دکتری مؤلف آن بوده، با اجازه و یاری
نویسنده انجام پذیرفته است. انتشار کتاب «فنون و منابع در ایران»
محصول همکاری انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران و انتشارات اختران
بوده است.
>>>
آینده جوانان ایران
و
آرمان‌های پیش رو
در جهان امروز، جامعه و کشوری که از لحاظ دانش و فن‌آوری از میزان
متوسط جهانی باز پس ماند؛ ملت‌هایی که نیازمند دانش و دستاوردهای
فنی و صنعتی کشورهای دیگر باشند، شکست‌خوردگان دنیای امروزند.
ادعای استقلال در دنیای امروز برای کشورهایی که صادر کننده مواد
خام طبیعی و بدون ارزش افزوده، و وارد کننده تمام محصولاتی است که
برای زندگی امروز به کار می‌آید؛ ادعایی عبث است.
>>>
شبی زمستان بود، برف می‌بارید و باد كولاك
می‌كرد. خروش برف و باد، یاد مرا به سال‌های دور و به شبی
پُر برف و به پنجره‌ای روشن می‌كشاند؛ یاد پنجره روشنِ
خانه مادربزرگ. پنجره‌ای كه از آن نورِ سرخ چراغ گردسوزی
به بیرون پرتو افشان می‌شد و امیدِ خانه گرم و پُر مهر او
را به یاد می‌آورد. ما، در را باز می‌كردیم و گام به سرای
او می نهادیم؛ مادربزرگ را می‌دیدیم كه زیر كرسی نشسته و
گیسوان چون برفش را شانه می‌زد. از آمدن بچه‌ها شادمان
می‌شد. دستش را به زیر جاجیم می‌بُرد تا غوری دم‌كرده‌های
آویشن و بابونه را از چاله كرسی بیرون بیاورد. كرسی
مادربزرگ و آتشدان آن همچو همیشه گرم بود؛ مانند چشمان پُر
از مهربانی و یكرنگی او. ما دستان یخ‌زده خود را بهم
می‌مالیدیم و به آن می‌دمیدیم. مادر بزرگ دستان ما را در
میان دستانش می‌گرفت و می‌مالید.
>>>
راه شیراز
«راه شیراز» یک چکامه ادبی و شاعرانه نیست. نه نثر است و نه نظم.
خود نیز نمی‌دانم چیست. سخن دل است، دلی که همواره و در سراسر
تاریخ وادارش کرده‌اند تا یا همانند دیگران بیندیشد و یا احساساتش
را چنان در پشت هزاران پرده مه‌آلود پنهان سازد تا دوستان و کسانی
که باید، آنرا ببینند و کسانی که نباید، آنرا نبینند و نفهمند. راه
شیراز، سخنی است به یاد روزگاران سپری شده و به آرمان روزهای خوبی
که زنان ایران و مادران سوشیانت‌ها (نجات‌بخشان)، برای ایران به
ارمغان خواهند آورد.
>>>
موجودات خیالی فضایی
انسان از دیرباز در اندیشه یافتن و شناختن
موجودات ذی‌شعور دیگری در روی زمین و یا در آسمان‌ها بوده
است. كنجكاوی قابل ستایش و سیری‌ناپذیر، در طول هزاران سال
انسان را مأیوس نكرده است. اما تاكنون نتیجه همه
این كاوش‌ها فقط «هیچ» بوده است و هنوز از پس این زمان
درازآهنگ بر روی نقطه آغاز ایستاده‌ایم.
>>>
مزدک
قربانی صاحبان قدرت و ثروت و نیرنگ
كنجكاوي و توجهي كه جوان كتاب‌خوانده و روشنفكر
امروزي، به مزدك و مزدكيان و باورهاي كهن در خود احساس
مي‌كند؛ بيشتر از هر چيز، بازتاب سخناني است كه در طول
تاريخ به مزدكيان روا داشته و به آنان نسبت داده‌اند.
جوان تاريخ‌خوانده، بخوبي اين نكته غم‌انگيز را
درك كرده است كه شخصيت‌هاي مورد اتهام‌هاي ناروا، هميشه
درخور چنان گفتارها نبوده‌اند. او مي‌داند كه تاريخ همواره
به گونه‌اي نگاشته و گزارش شده است كه به خواست و پسند
قواي حاكمه باشد. مي‌داند كساني كه در كتاب‌هاي تاريخ از
آنان به ناروايي ياد شده است، گاه كساني بوده‌اند كه
صاحبان قدرت و ثروت از آنان بيزار بوده و منافع آنان را به
خطر انداخته بوده‌اند.
>>>
آیندگان این گناه را بر ما نمی بخشایند
روي سخن من در اينجا نه با آنان كه آگاهانه به تحريف تاريخ
ايران دست مي‌يازند؛ بلكه با برخي دوستان عزيزي است كه از
عشق و مهر به ميهن خود سرشارند، اما ناآگاهانه و با
تعصب‌هاي بي‌جا بيش از ديگران به پيشينه تاريخ و فرهنگ
ايران صدمه مي‌زنند. اينان كه بي‌گمانم سرافرازي ميهن خود
را آرزو دارند؛ تصور مي‌كنند كه باورهاي امروزي آنان
باشكوه‌تر از واقعيت‌هاي گذشته است. تاريخ ايران باستان و
سرگذشت فرهنگ و تمدن ديرينه آن، بمانند كتاب قطوري است كه
بسياري از صفحات آن آشفته و مغشوش شده است. بسياري از
برگ‌هاي آن در مرور زمان، از بين رفته و يا آنرا از بين
برده‌اند. تاريخ ما، همچو تاريخ بسياري از ديگر ملل
كهنسال، همانند «جورچيني» است كه قطعات آن پريشان و مفقود
و مجعول گرديده است. بازيابي تاريخ راستين فرهنگ و تمدن
ايران، پيدا كردن برگ‌ها و قطعات نابود شده و جعل شده آن،
به روش علمي صحيح نيازمند بوده و لازمه ترديد‌ناپذير اين
روش علمي، باريك‌انديشي، ژرف‌نگري، دوري از تعصب و
پيش‌داوري و مراجعه به منابع موثق مكتوب يا يافته‌هاي
باستان‌شناختي است.
>>>
|
|